بازارچه مرزی محوطه‌ای است محصور، واقع در نقطه صفر مرزی و در جوار گمرکات مجاز به انجام تشریفات ترخیص کالا یا مکانهایی که طبق‌تفاهم‌نامه‌های منعقد شده بین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای همجوار تعیین می‌شود. اهالی دو طرف مرز می‌توانند تولیدات و محصولات کشور را با‌رعایت مقررات صادرات و واردات برای داد و ستد در این بازارچه‌ها عرضه نمایند. ‌تبصره ۱ - استقرار گمرک در درب ورود و خروج بازارچه ضروری است و اعمال مقررات صادرات و واردات و نظارت بر رعایت آن در بازارچه، بر عهده گمرک‌می‌باشد. ‌تبصره ۲ - تأسیس بازارچه مرزی ضمن رعایت اولویت‌های مقرر در قانون باید مسبوق به تفاهم نامه‌های منعقد شده دو جانبه با کشورهای همجوار باشد و پس‌از تصویب کمیسیون اقتصاد هیأت دولت صورت گیرد. ‌تبصره ۳ - فهرست کالاهای قابل داد و ستد در بازارچه و میزان ارزشی آنها را وزارت بازرگانی با در نظر گرفتن امکانات و نیازمندیهای استانهای مرزی و تفاهمات‌به عمل آمده با کشور مقابل و مقررات صادرات و واردات کشور، تهیه و اعلام می‌نماید. ‌تبصره ۴ - ورود و خروج کالا به بازارچه‌ها منوط به رعایت کلیه قوانین و شرایط مقرر برای ورود و صدور کالا است و کالاهای وارداتی به کشور از طریق‌بازارچه‌ها مشمول تخفیف یا معافیت حقوق گمرکی و سود بازرگانی نمی‌باشند مگر اینکه تخفیف یا معافیت به اعتبار واردکننده یا نوع کالا تعلق گیرد. ‌

ایجاد تأسیسات اداری و زیربنایی، همچنین تأسیسات مورد نیاز گمرک برای استقرار مأموران خود و سایر سرمایه‌گذاری‌ها در بخش ایرانی بازارچه‌مرزی، به عهده استانداری است ولی از نظر احداث بازارچه در نقطه صف مرزی، چگونگی حفظ انتظامات و کنترل تردد افراد باید با مرزبانی همآهنگی لازم به‌عمل آید. ‌تبصره - چگونگی فعالیت و تردد افراد به بازارچه را استانداری محل یا صدور مجوز مشخص می‌کند. ‌

مهلت ورود موقت مواد اولیه و لوازم بسته‌بندی: ‌مهلت صدور کالاهای ساخته شده از مواد اولیه موضوع ماده ۱۲ قانون یا کالاهای تکمیل، آماده‌سازی یا بسته‌بندی شده یا کالاهای موضوع ماده مذکور یک سال‌از تاریخ ورود مواد می‌باشد. این مهلت در مورد کالاهایی که نیاز به زمان بیشتری دارند با تشخیص و موافقت وزارتخانه تولیدی ذی‌ربط تا یک سال دیگر قابل‌تمدید است. در صورتی که واردکننده بخواهد مواد وارد شده را مصروف کالای صادراتی دیگری غیر آنکه قبلاً به گمرک اعلام نموده بود، بنماید باید موضوع را‌به اطلاع گمرک برساند و موافقت گمرک را جلب نماید. ‌چنانچه کالای ساخته شده ظرف مهلت مقرر صادر نشود و برای گمرک محرز گردد که واردکننده مواد وارد شده را به مصرف دیگری رسانیده است علاوه بر‌تعقیب برای استیفای حقوق دولت بر اساس قوانین مربوط تحت تعقیب قرار خواهد گرفت. ‌تبصره - برای ورود موقت کالاهای موضوع این ماده گمرک با رعایت قانون امور گمرکی و آیین‌نامه اجرایی آن تعهد یا سفته معتبر اخذ خواهد کرد. ‌

دستورالعمل استرداد: ‌در صورتی که مقدار مواد اولیه، اجزا و قطعات، لوازم بسته‌بندی و سایر کالاهای خارجی مصرف شده در تولید، آماده‌سازی و بسته‌بندی کالای صادراتی برای‌گمرک مشخص باشد باید بر اساس قیمت روز (‌بر مبنای سیف) مواد اولیه مثل یا مشابه مواد مذکور و درصد حقوق گمرکی، سود بازرگانی و سایر عوارض تعلق‌به آنها در آن تاریخ، میزان مبلغ قابل استرداد را محاسبه و نسبت به مسترد نمودن آن اقدام نماید. چنانچه مقادیر مواد به کار رفته برای گمرک مشخص نباشد باید از‌وزارتخانه تولیدی ذی‌ربط استعلام و بر اساس آن مبلغ قابل استرداد را محاسبه نماید. گمرک موظف است ضرایب مورد عمل خود و ضرایبی را که از طریق‌وزارتخانه تولیدی ذی‌ربط بدست می‌آورد از طریق مجاری مربوط به اطلاع سازمانهای ذی‌ربط و بازرگانان برساند. گمرک همچنین موظف است ضرایب مذکور را‌در مجموعه‌هایی گردآوری و تکثیر نموده و در اختیار متقاضیان قرار دهد. ‌در مواردی که صادر کننده به نظر گمرک یا وزارتخانه تولیدی معترض است می‌تواند رأساً موضوع را به کمسیون موضوع تبصره یک ماده ۱۴ قانون که به‌مسئولیت مرکز توسعه صادرات ایران در آن مرکز تشکیل می‌گردد منعکس نماید. ‌تبصره ۱ - کالاهایی که ساخت ایران نبوده و فقط تکمیل، آماده‌سازی یا بسته‌بندی آنها در ایران صورت گرفته باشد نیز مشمول این ماده خواهد بود. ‌تبصره ۲ - ایفای تعهدات موضوع ماده ۱۲ قانون از لحاظ مقدار یا تعداد کالای وارد شده به صورت ورود موقت بر اساس ضرایب موضوع این ماده محاسبه‌خواهد شد. ‌ماده ۲۶: محصولات پایین دستی نفت شامل: نفت خام، نفت کوره، نفت سفید، گازوئیل، بنزین از لحاظ پیمان یا تعهد ارزی مشمول مقررات خاص خود‌می‌باشد. صادرات سایر فرآورده‌های حاصل از نفت و کلیه کالاهای دیگر از پیمان ارزی معاف خواهد بود. ‌

فهرست و شرایط کالاهای قابل ورود با ارز صادراتی: ‌الف - ورود کالاهای و مواد مشروح زر در مقابل ادارات و با ارائه پروانه گمرکی مجاز است: ‌مواد اولیه، اجزا و قطعات، ماشین‌آلات و ملزومات خط تولید، روغن نباتی، برنج خوراکی، گوشت قرمز، کودهای شیمیایی، سموم دفع آفات نباتی، دارو،‌واکسن‌های انسانی و دامی، ذرت، پودر ماهی، کنجاله سویا، کاغذ چاپ و تحریر، قطعات یدکی خودرو، لاستیک وسایل نقلیه، چوب، شکر، کره و سایر کالاهای‌ضروری که توسط وزارت بازرگانی به صورت عام تعیین و اعلام خواهد شد. ‌تبصره - مهلت استفاده از پروانه صادراتی با کسب مجوز وزارت بازرگانی یک سال از تاریخ صدور می‌باشد. ب - کالاهای موضوع این ماده را می‌توان به میزان ارزشی که در پروانه صادراتی مندرج است، وارد نمود. ج - واگذاری پروانه صادراتی به سایر واردکنندگان مجاز برای واردات کالاهای فوق بلامانع است. ‌

مابه‌التفاوت و سایر دریافتی‌های قابل ادغام در سود بازرگانی: ‌وزارت بازرگانی و وزارت امور اقتصادی و دارایی موظف هستند کار ادغام مابه‌التفاوت سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان و عوارض گمرکی‌موضوع ماده ۱۵ قانون را با ملاک قراردادن حدود رقم ریالی آنها قبل از تصویب قانون اجازه تعیین میزان حقوق گمرکی و سود بازرگانی کالاهای وارداتی مصوب۱۳۷۲.۷.۲۷ مجلس شورای اسلامی تا خرداد ماه سال ۱۳۷۳، در سود بازرگانی به اتمام رسانده و برای اجرا در سال آینده به گمرک ابلاغ نمایند. ‌تا ابلاغ میزان سود بازرگانی قابل دریافت بر اساس ادغام مبالغ فوق‌الذکر، دریافتی‌های مذکور به میزان مبلغ ریالی آنها بر اساس مأخذ قبلی قابل وصول خواهد‌بود. ‌تبصره - به وزارت راه و ترابری اجازه داده می‌شود قطعات یدکی هواپیماها و تجهیزات و ابزارهای مخصوص تعمیراتی و تجهیزات ناوبری هوایی را با معافیت‌از پرداخت سود بازرگانی ترخیص نماید. ‌

زمان اجرای تغییرات سود بازرگانی: ‌کالاهایی که در زمان ابلاغ تغییرات سود بازرگانی به گمرک ایران، در گمرک موجود باشد مشمول تغیرات خواهد بود. ‌

بررسی قیمت جهت ثبت سفارش: ‌در صورتی که بررسی قیمت کالاهای وارداتی در مراحل سفارش ضرورت پیدا کند متقاضی بررسی قیمت می‌تواند از نظر کارشناسان یا سوابق گمرکی بر اساس‌قانون امور گمرکی و آیین‌نامه اجرای آن استفاده نماید. ‌

مسافران ایرانی یا غیر ایرانی که از خارج کشور یا مناطق آزاد تجاری صنعتی به کشور می‌آید علاوه بر اسباب سفر و اشیای شخصی مستعمل که به‌شرط غیر تجاری بودن از حقوق گمرکی و سود بازرگانی معاف است، می‌توانند یک بار در سال تا سقف ارزشی معادل (۸۰) دلار کالا وارد و با استفاده از معافیت‌حقوق گمرکی و سود بازرگانی و در دفعات بعد تا سقف ارزشی معادل (۸۰) دلار کالا وارد و با استفاده از معافیت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و در دفعات بعد‌تا سقف ارزشی معادل (۸۰) دلار بدون معافیت، ترخیص نمایند. مشروط بر اینکه کالاهای وارد شده از نوع کالاهای ممنوع شرعی و قانونی نبوده و جنبه تجاری‌نیز نداشته باشد. ‌تبصره ۱ - یک دستگاه کامپیوتر دستی یا کیفی همراه مسافر جز و لوازم شخصی وی تلقی می‌گردد. ‌تبصره ۲ - یخچال، یخچال فریزر، فریزر، کولر، ماشین لباسشویی، ماشین ظرفشویی، اجاق گاز، تلویزیون، ویدئو، دوربین ویدئو و سرویس ظروف همراه‌مسافران مذکور، مشمول حقوق گمرکی و دو برابر سود بازرگانی بوده همچنین آن قسمت از کالاهای همراه مسافر که مازاد تشخیص می‌گردد به استثنای کالاهای‌ممنوع شرعی و قانونی، به شرط غیر تجاری بودن با پرداخت حقوق گمرکی و دو برابر سود بازرگانی قابل ترخیص است. ‌تبصره ۳ - کالاهایی که بر اساس فهرست کالاهای مسافری وزارت بازرگانی قابل ترخیص نباشند، مشمول تسهیلات این ماده نخواهند بود. ‌

کالای همراه مسافر خروجی: ‌مسافران خروجی اعم از اینکه ایرانی باشند یا خارجی می‌توانند علاوه بر وسایل سفر و لوازم شخصی، کالاهای ایرانی به هر میزان و کالاهای غیر ایرانی تا سقف‌مقرر در آیین‌نامه مسافران ورودی را همراه ببرند مشروط بر آن که هر دو گروه کالا جنبه تجاری پیدا کنند. ‌تبصره ۱ - خروج اشیای عتیقه و کتب خطی ممنوع است. ‌تبصره ۲ - هر مسافر می‌تواند یک قطعه قالی یا دو قطعه قالیچه دست‌باف جمعاً تا ۱۲ متر مربع همراه خود از کشور خارج نماید. ‌تبصره ۳ - خارجیانی که به طور رسمی در ایران به کار یا تحصیلات حوزوی یا دانشگاهی اشتغال دارند در پایان کار یا تحصیل می‌توانند لوازم منزل خود را در‌حد متعارف بدون ارائه مجوز یا کارت بازرگانی از کشور خارج نمایند. ‌

قیمت کالاهای صادراتی: ‌وزارت بازرگانی موظف است قیمت کالاهای صادراتی و تغییرات آن را بر اساس حدود قیمت فروش آنها در بازارهای بین‌المللی تعیین و برای استفاده آماری به‌گمرک ایران اعلام نماید. این قیمت‌ها فقط برای استفاده آماری گمرک پس از خروج کالاست. ‌در مواردی که گمرک قیمت صادراتی کالا را در دست ندارد، باید پس از انجام تشریفات صدور و خارج شدن کالا از وزارت بازرگانی نسبت به استعلام قیمت‌اقدام نماید. ‌

ارسال نمونه کالا: ‌ارسال کالا اعم از ساخت داخل یا خارج به عنوان نمونه تجاری، یا برای آزمایش، تجزیه یا تعمیر در صورتی که حجم تجاری نداشته و از انواع ممنوع‌الصدور‌شرعی یا قانونی نبوده و از نوع عتیقه نیز نباشد، بدون مطالبه کارت بازرگانی، و مجوز صدور بلامانع است و مازاد بر آن با کسب مجوزهای لازم و رعایت مقررات‌مربوط میسر خواهد بود. در صورتی که خروج کالا از این طریق در رابطه با کالاهایی، در مجموع به صورت یک جریان تجاری درآید وزارت بازرگانی می‌تواند‌فهرست آن کالاها را برای جلوگیری از خروج به گمرکات اعلام نماید. ‌

خروج کالا برای شرکت در نمایشگاه‌های خارجی: ‌کالاهایی که با تأیید مرکز توسعه صادرات ایران به منظور عرضه در نمایشگاه‌های خارجی به خارج از کشور ارسال می‌گردد، بدون مطالبه کارت بازرگانی و مجوز‌صدور با رعایت سایر مقررات، قابل خروج از کشور می‌باشد. ‌

صدور کتب، نشریات، فیلم، نوار تابلو نقاشی و سایر آثار فرهنگی و هنری: صدور کتب و نشریات، فیلم و نوار که نشر و پخش آنها در کشور ممنوع‌نیست، مجاز است. صدور تابلو نقاشی و سایر آثار فرهنگی با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجاز می‌باشد. ‌

صدور کالا از طریق پست: ‌ارسال کالا از طریق پست با حفظ جنبه غیر تجاری به استثنای کالاهایی که شرعاً یا قانوناً ممنوع‌الصدور هستند بدون مطالبه کارت بازرگانی و مجوز صدور به هر‌میزان از لحاظ قیمت با رعایت سایر مقررات مجاز است. چنانچه خروج برخی کالاها از این طریق به صورت یک جریان تجاری درآید وزارت بازرگانی می‌تواند‌فهرست کالاهای مذکور را برای جلوگیری از خروج آنها به گمرک اعلام نماید. ‌تبصره - سقف میزان کالای خارجی قابل ارسال از طریق پست حداکثر ۸۰ دلار برای هر نفر خواهد بود. ‌

واردات قطعی کالا به صورت بدون انتقال ارز: ۱ - قطعات یدکی، ابزار برشی، قالب نو یا مستعمل و نمونه کالا (‌برای تحقیق و کپی‌برداری) برای واحدهای تولیدی، آموزشی با تحقیقاتی همچنین نمونه دارو (‌فرآورده‌های دارویی، مواد اولیه و مواد جانبی) و مواد بسته‌بندی آن و تجهیزات و ملزومات پزشکی و آزمایشگاهی و بهداشتی، شیر و غذای کودک و کتب و‌نشریات و تجهیزات آزمایشگاهی و ملزومات تحقیقاتی علمی برای دانشگاه‌های علوم پزشکی در صورتی که جنبه تجاری نداشته باشد رأساً به نام واحد تولید یا‌مؤسسه آموزشی یا تحقیقاتی مربوط قابل ورود و ترخیص است. ۲ - در صورت کسر تخلیه، ضایعات کالای وارداتی و مغایرت کالای وارداتی با کالای سفارش شده که فروشنده خارجی ملزم به ارسال کالای مجانی برای جبران‌خسارت می‌گردد، کالای ارسالی با تشخیص گمرک ایران و موافقت وزارت بازرگانی قابل ورود و ترخیص است. ‌تبصره - کسر تخلیه سی‌کی‌دی کارخانجات مونتاژ و اقلام مورد نیاز برای ایفای تعهدات گارانتی با تشخیص وزارتخانه تولیدی ذی‌ربط و موافقت وزارت بازرگانی‌مشمول این بند خواهد بود. ۳ - در مواردی که خریدار موفق به اخذ تخفیف از فروشنده شود با مشخص نمودن ارتباط مورد با واردات قبلی خود، واردات و ترخیص کالای ارسالی بابت‌تخفیف با تشخیص گمرک ایران و موافقت وزارت بازرگانی بلامانع است. ۴ - کاتالوگ، روشور، تقویم، کتابچه حاوی مشخصات فنی و تجاری کالا، اسناد مربوط به حمل کالا، نقشه‌های فنی و نمونه‌های فاسد بهای ذاتی (‌نظیر تابلو‌منسوجات و غیره) بدون پرداخت سود بازرگانی و بدون کسب مجوزهای مقرر در جدول ضمیمه این آیین‌نامه قابل ترخیص می‌باشد. ۵ - کالاهای مورد نیاز پیمانکاران و مشاوران، با تشخیص و موافقت سازمان دولتی ذیربط و موافقت وزارت بازرگانی قابل ورود و ترخیص است. ۶ - ورود و ترخیص موقت یا قطعی کتب و نشریات و سایر محصولات صنعت چاپ، تکثیر و کپی‌برداری در زمینه‌های علمی و فنی با موافقت وزارت فرهنگ‌و آموزش عالی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حسب مورد و در سایر زمینه‌ها با موافقت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بدون ارائه هیچگونه‌مجوز دیگری قابل انجام است. ‌

ورود کالا از طریق پست: ‌ترخیص کالاهایی که از طریق پست وارد می‌شود به استثنای اقلامی که ورود آنها شرعاً یا قانوناً ممنوع است مشروط بر آنکه جنبه تجاری پیدا نکند تا ۵۰.۰۰۰‌ریال به نام هر نفر با پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی به میزان مقرر در جدول مقررات صادرات و واردات، بدون مطالبه کارت بازرگانی و مجوزهای مقرر‌در جدول مقررات صادرات و واردات، بدون مطالبه کارت بازرگانی و مجوزهای مقرر در جدول مقررات صادرات و واردات بلامانع است. در صورتی که ورود‌کالا از این طریق به صورت یک جریان تجاری درآید یا مشکلات دیگری را برای کشور ایجاد کند وزارت بازرگانی می‌تواند با هماهنگی وزارت پست و تلگراف و‌تلفن فهرست کالاهای مذکور را برای جلوگیری از ترخیص به گمرک اعلام نماید. ‌تبصره - ورود کالاهای موضوع ماده ۳۹ (‌بدون انتقال ارز) از طریق پست نیز امکان‌پذیر می‌باشد. ‌

مدت اعتبار ثبت سفارش وزارت بازرگانی و حداکثر مدت اعتبار برای اعتبارات اسنادی و بروات اسنادی: ‌مدت اعتبار ثبت سفارش وزارت بازرگانی توسط وزارت بازرگانی تعیین و اعلام می‌شود و مدت اعتبار اعتبارات اسنادی و بروات اسنادی توسط بانک مرکزی‌تعیین و اعلام خواهد گردید. مهلت‌های مذکور که در ابتدای هر سال توسط وزارت بازرگانی و بانک مرکزی حسب مورد تعیین و اعلام می‌گردد برای کلیه‌سازمانهای ذی‌ربط لازم‌الرعایه خواهد بود. موارد خاص با توافق طرفین انجام خواهد شد. ‌تبصره ۱ - تمدید اعتبارات اسنادی و ثبت سفارش که واردات کالای موضوع آنها ممنوع می‌گردد یا شرط ورود آنها در جهت محدودیت تغییر می‌کند منوط به‌موافقت وزارت بازرگانی است. ‌تبصره ۲ - حداکثر مهلت حمل کالاهای تجاری از محل بروات اسنادی از تاریخ ثبت سفارش در بانک توسط بانک مرکزی تعیین می‌شود. ‌

گشایش اعتبار در بانک: ‌به استثنای کالاهای قابل ورود به صورت بدون انتقال ارز و کالاهای قابل ورود در مقابل صادرات، ورود سایر کالاها منوط به گشایش اعتبار در بانک می‌باشد،‌چنانچه کالاهای مذکر بودن گشایش اعتبار وارد شده باشد برای ترخیص آنها علاوه بر ارائه مجوزهای ورود باید اسناد خرید و حمل کالا پس از تودیه سپرده و‌پیش‌پرداخت گشایش اعتبار در بانک برای مدت مقرر توسط بانک مذکور ظهرنویس شود. ‌

چگونگی ورود کالای مستعمل: ۱ - ورود خودروهای مستعمل از جمله راهسازی در چهارچوب قانون مربوط و آیین‌نامه اجرایی آن امکان‌پذیر می‌باشد. ۲ - ورود تجهیزات، دستگاه‌ها و ماشین‌آلات مستعمل برای خط تولید با رعایت مقررات مربوط منوط به تأیید وزارتخانه تولیدی ذیربط می‌باشد. ۳ - در سایر موارد ورود کالاهای مستعمل با رعایت مقررات مربوط منوط به موافقت کمیسیون موضوع ماده یک این آیین‌نامه است. ‌تبصره - گمرک ایران موظف است کالاهای مستعمل موضوع این ماده را بر مبنای قیمت کالای نو مشابه، قیمت‌گذاری نماید. ‌